Menopoz Nedir?
Menopoz, kadının üreme döneminin sona ermesi ile karakterize doğal bir yaşlanma sürecidir. Overlerin hormon üretimini durdurması sonucu adet döngüsünün kalıcı olarak sona ermesi durumudur. Dünya genelinde ortalama 51 yaşında gerçekleşir.
Menopoz Tanımları
- Doğal Menopoz: 12 ay boyunca adet görmeyi
- Perimenopoz: Menopoza geçiş dönemi
- Postmenopoz: Menopoz sonrası dönem
- Prematür Menopoz: 40 yaş öncesi menopoz
- Cerrahi Menopoz: Ovarlerin ameliyatla alınması
Menopoz Evreleri
| Evre | Süre | Hormonal Durum | Belirtiler |
|---|---|---|---|
| Premenopoz | Üreme çağı | Normal hormon | Düzenli adet |
| Perimenopoz Erken | Değişken | FSH artışı | Siklus değişiklikleri |
| Perimenopoz Geç | 1-3 yıl | Estrogen azalması | Amenore, sıcak basma |
| Postmenopoz Erken | 5 yıl | Düşük estrogen | Vazomotor semptomlar |
| Postmenopoz Geç | Yaşam boyu | Çok düşük estrogen | Uzun vadeli etkiler |
Menopoz Belirtileri
Vazomotor Semptomlar
Sıcak Basma
- Ani sıcaklık hissi
- Yüz, boyun, göğüs kızarması
- Terleme
- Çarpıntı
- 3-4 dakika sürer
Gece Terlemeleri
- Uyku sırasında aşırı terleme
- Gecelik değiştirme gereksinimi
- Uykudan uyanma
- Uyku kalitesinde bozulma
Ürogenital Semptomlar
| Organ | Belirtiler | Sıklık |
|---|---|---|
| Vajina | Kuruluk, kaşıntı, yanma | %40-60 |
| Mesane | Sık idrara çıkma, yanma | %30-50 |
| Cinsel | Libido azalması, disparoni | %50-70 |
Psikolojik Belirtiler
- Mood Değişiklikleri: İrritabilite, depresyon
- Anksiyete: Kaygı bozuklukları
- Kognitif Semptomlar: Unutkanlık, konsantrasyon güçlüğü
- Uyku Bozuklukları: İnsomnia, uykuya dalma güçlüğü
Fiziksel Değişiklikler
Cilt ve Saç
- Cilt incelmiş ve kuruluk
- Kırışıklık artışı
- Saç incelmesi
- Saç dökülmesi
Vücut Şekli
- Karın bölgesinde yağlanma
- Kas kütlesi azalması
- Göğüs küçülmesi
- Postür değişiklikleri
Hormonal Değişiklikler
Hormon Düzeyleri
| Hormon | Premenopoz | Postmenopoz | Değişim |
|---|---|---|---|
| Estradiol (E2) | 30-400 pg/ml | <30 pg/ml | %90 azalma |
| FSH | 3-20 mIU/ml | >40 mIU/ml | 10-15 kat artış |
| LH | 2-25 mIU/ml | >30 mIU/ml | 3-4 kat artış |
| Testosteron | 20-80 ng/dl | 10-40 ng/dl | %50 azalma |
Uzun Vadeli Sağlık Riskleri
Osteoporoz
Kemik Sağlığı
- Kemik mineral yoğunluğunda azalma
- Kırık riskinde artış
- Kalça, vertebra, el bileği kırıkları
- Yılda %2-3 kemik kaybı
- İlk 5-10 yılda hızlı kayıp
Kardiyovasküler Hastalık
- Koroner Arter Hastalığı: 2-3 kat artmış risk
- İnme: Artmış risk
- Hipertansiyon: Kan basıncı artışı
- Dislipidemi: Kolesterol profili bozulması
Metabolik Değişiklikler
Metabolik Sendrom Riski
- İnsülin direnci gelişimi
- Abdominal obezite
- Tip 2 diabetes riski
- Metabolik sendrom %60 artış
Tanı
Klinik Tanı
- 45 yaş üstü: Klinik semptomlar yeterli
- 12 ay amenore: Retrospektif tanı
- Vazomotor semptomlar: Karakteristik
Laboratuvar Testleri
| Test | Kullanım Alanı | Menopoz Değeri |
|---|---|---|
| FSH | Şüpheli olgularda | >25-30 mIU/ml |
| Estradiol | Düşük düzey doğrulama | <30 pg/ml |
| AMH | Erken tahmin | <1.0 ng/ml |
| İnhibin B | Over rezervi | <20 pg/ml |
Tedavi Seçenekleri
Hormon Replasman Tedavisi (HRT)
HRT Türleri
Sistemik HRT
- Oral tabletler
- Transdermal patch
- Transdermal jel
- Nazal spray
- İmplantlar
Lokal HRT
- Vajinal estrogen tablet
- Vajinal estrogen krem
- Vajinal estrogen halka
- Vajinal moisturizer
HRT Bileşenleri
| Tip | Estrogen | Progesteron | Endikasyon |
|---|---|---|---|
| Sadece Estrogen | + | - | Histerektomi sonrası |
| Kombine Sürekli | + | + (her gün) | Postmenopoz |
| Kombine Siklik | + | + (dönemsel) | Perimenopoz |
| SERM | Seçici etki | - | Osteoporoz |
HRT Faydaları
- Vazomotor Semptomlar: %80-90 azalma
- Ürogenital Atrofi: Belirgin iyileşme
- Osteoporoz: Kemik kaybını önleme
- Kardiyovasküler: Erken başlangıçta koruyucu
- Yaşam Kalitesi: Genel iyileşme
HRT Riskleri
Potansiyel Riskler
- Meme kanseri riski (uzun dönem kullanım)
- Venöz tromboembolizm
- İnme riski (oral estrogen)
- Safra taşı riski
- Endometrial hiperplazi
Non-Hormonal Tedaviler
Antidepresanlar
| İlaç | Doz | Etkinlik | Yan Etkiler |
|---|---|---|---|
| Paroksetin | 10-20 mg/gün | İyi | Bulantı, baş dönmesi |
| Venlafaksin | 37.5-150 mg/gün | İyi | Hipertansiyon |
| Sertralin | 25-100 mg/gün | Orta | Gastrointestinal |
Diğer İlaçlar
- Gabapentin: Sıcak basma için
- Klonidin: Vazomotor semptomlar
- Fitoestrojenler: Soya izoflavonları
- Black Cohosh: Bitkisel tedavi
Yaşam Tarzı Önerileri
Beslenme
Önerilen Besinler
- Kalsiyum açısından zengin
- Vitamin D içeren
- Fitoestrogen kaynakları
- Omega-3 yağ asitleri
- Antioksidan zengin
Sınırlanması Gerekenler
- Kafein
- Alkol
- Baharatlı yiyecekler
- Sigara
- Aşırı şeker
Egzersiz
Önerilen Aktiviteler
- Aerobik Egzersiz: Haftada 150 dakika
- Direnç Antrenmanı: Haftada 2-3 gün
- Denge Egzersizleri: Düşme riskini azaltma
- Esneklik: Yoga, pilates
- Kilo Taşıyan Egzersizler: Kemik sağlığı
Komplementer ve Alternatif Tıp
Akupunktur
Vazomotor semptomların azaltılmasında etkili olabileceği gösterilmiştir.
Bitkisel Tedaviler
- Kara Kohosh: Sıcak basma azaltma
- Kırmızı Konjac: İzoflavon kaynağı
- Ginseng: Genel iyilik hali
- Evening Primrose Oil: Mood stabilizer
İzlem ve Takip
Rutin Kontroller
| İnceleme | Sıklık | Amaç |
|---|---|---|
| Jinekolojik Muayene | Yıllık | Genel değerlendirme |
| Mamografi | 1-2 yılda bir | Meme kanseri taraması |
| Kemik Yoğunluk Ölçümü | 2 yılda bir | Osteoporoz değerlendirme |
| Lipid Profili | Yıllık | Kardiyovasküler risk |
| Smear Testi | 3 yılda bir | Servikal kanser taraması |
Sıkça Sorulan Sorular
Hormon tedavisi güvenli midir?
HRT bireysel risk-fayda değerlendirmesi ile uygulanmalıdır. Kısa süre kullanımda (5 yıldan az) genel olarak güvenlidir ve faydaları risklerinden fazladır.
Menopoz belirtileri ne kadar sürer?
Vazomotor semptomlar ortalama 7-11 yıl sürebilir. En şiddetli dönem menopoz sonrası ilk 2-3 yıldır.
Doğal yöntemlerle menopoz belirtileri azaltılabilir mi?
Evet, düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme, stres yönetimi ve bazı bitkisel tedaviler semptomları hafifletebilir ancak ciddi belirtilerde medikal tedavi gerekebilir.